De introductie van goed STEM-onderwijs hoeft geen jaren voorbereiding te kosten. Met een behoorlijke portie motivatie, visie en een kleine dosis lef kan men in korte tijd ook heel veel bereiken, bewijst het Nuenens College. Op de vmbo-school staat iedereen aan na een pilot met één van de leerprogramma’s van StemUp: “Mag ik nog meer lampjes aansluiten?”

“Het is precies de reactie die je wenst als docent,” zegt Ramona Looren de Jong. De docent Mens en Natuur op het Nuenens College (vmbo) beschrijft het enthousiasme dat de soldeerintroductie van StemUp partner Junior IOT teweeg heeft gebracht. “Ze hebben de techniek in een mum van tijd in de vingers, en wíllen er dan ook wat mee: meer lampjes met de stroomkring verbinden, zelf licht creëren door kleuren te combineren, led-lichtjes voor in de auto maken, etc.”

Verschil maken

Marco van Schagen, instructeur en oprichter van Junior IOT, vult haar aan. “Dat de leerlingen zelf aan de slag willen, dat ze weten dat ze iets kunnen en vervolgens het verschil willen maken – wat mij betreft heb je binnen STEM dan de E van Engineering te pakken – dat willen we bereiken. Wat dat betreft zijn de lessen heel effectief: via eenvoudige instructies leren ze een skill, en ervaren en waarderen ze hoe moderne techniek werkt. Heel praktisch, het is leren door te doen. Of misschien beter gezegd leren via ‘begeleid klooien’ – alle ruimte voor ontdekken en creativiteit maar binnen een verantwoord kader. De schoolvakken kunnen verder bouwen op de praktische uren. Je hoort het de leerlingen al zeggen: ‘Oh, dat snap ik al, want dat heb ik geleerd met solderen.’ Of, in andere gevallen: ‘Dít heb ik met de 3D-printer gemaakt, dan is dát vast ook mogelijk.’ Wanneer praktijk en theorie elkaar versterken, ben je echt op de goede weg.”

STEM Mindset

Loorens collega Pauline van Dongen is Technisch Onderwijs Assistent op het Nuenens College. Ze vertelt waarom de school StemUp in huis haalde: “Bij biologie staan het menselijk lichaam, planten en dieren centraal. Bij scheikunde draait het om chemische processen. Wiskunde gaat om formules. Het lijkt op school kortom helaas vaak te gaan om afzonderlijke kennisgebieden, terwijl ze elkaar op zoveel vlakken raken. De voeding en groei van planten bijvoorbeeld heeft alles te maken met chemische interacties, zonder wiskunde kom je niet ver met natuurkunde, en de moderne gezondheidszorg is ondenkbaar zonder computerchips. Met een STEM mindset heb je dat in de gaten.”

Meer aandacht voor modern bèta-onderwijs is overigens geen overbodige luxe voor de leerlingen van de school: ondanks dat het Nuenens College geen techniekprofiel in de bovenbouw kent, is de uitstroom naar mbo-techniekopleidingen flink hoog. Alsof de leerlingen middenin de Brainportregio ‘ruiken’ waar hun kansen liggen.

Trajectkeuze

Samen met haar collega’s werkte Looren De Jong al geruime tijd aan een methode die zowel biologie, verzorging als NASK omvat. Het schoolteam was nog op zoek naar praktische technieklessen als basis en startpunt voor dit thematische onderwijs. In overleg met StemUp-coach Kim Koehorst-Masselink koos het team voor het leerprogramma van Junior IOT, aldus de docent. “De skills die binnen dit programma worden aangeboden, zoals 3D printen, daar hebben de leerlingen later echt wat aan, of ze nu in de bouw gaan werken of de verzorging. Bovendien waren de rollen duidelijk verdeeld: de partner verzorgt de materialen en geeft de lessen, wij zorgen ervoor dat het aansluit op het curriculum.”

Het team van het Nuenens College koos voor een snel en intensief traject waarbij een aantal Nuenense docenten samen met Van Schagen in een dubbeluur een soldeerworkshop gaf aan de leerlingen. Uiteindelijk hebben zes klassen van ongeveer 25 jongens en meisjes kennis gemaakt met solderen en de leraren hebben soldeerervaring op zak. Het komende schooljaar zullen de trainers eerst nog aanwezig zijn. Vervolgens pakken de docenten de technieken verder op in hun lessenen verwerken die in het STEM-onderwijs zoals Looren De Jong en haar collega’s dat hebben voorbereid voor komend schooljaar.

Over de drempel

Niet alle collega’s stapten even onbevreesd over de STEM-drempel, blikt Koehorst-Masselink terug. “Er was best wat onzekerheid bij de docenten. ‘Ik ben geen techniekmens,’ zeiden enkele leden van de werkgroep. Meedoen met StemUp betekent ook uit de comfortzone stappen. Daar is lef voor nodig. En weten dat je fouten kunt maken. Of misschien beter gezegd: beseffen dat je leermomenten kunt omarmen.” Van Schagen sluit zich aan bij de StemUp coach: “Een veilige leeromgeving is essentieel, in meerdere opzichten. We moeten fysieke ongelukjes natuurlijk voorkomen maar elkaar ook kunnen aanspreken op wat we doen. Toen ik zag dat de instructie van de docenten niet aankwam bij de leerlingen, ben ik naar voren gestapt om wat duidelijkheid te scheppen. Dat was even een dilemma, want ik wou de autoriteit van de docent niet ondermijnen. Omdat ik echter voelde dat ons doel hetzelfde was – goed en inspirerend onderwijs –, heb ik dat toch gedaan.”

De uitdaging aangaan

“In korte tijd kun je veel leren,” concludeert Looren de Jong . “Zodra leerlingen zagen dat hun inspanningen direct tot resultaat leidden, waren ze vaak niet te stoppen. Ze wilden hun project zelfs uitbouwen en daar vroegen ze om, ook in de reguliere lessen als ze tijd over hadden. We hebben wel gezien dat het leertraject voor sommige tweedejaars af en toe iets te langzaam ging. We gaan volgend schooljaar kijken hoe we het programma beter kunnen aansluiten op ieders tempo.” Koehorst vat de samenwerking samen: “Het is nog niet perfect en dat hoeft ook niet. Het belangrijkste is de ontwikkeling. Dat er lessen geleerd zijn waarmee STEM echt vorm kan krijgen op deze school.”

Op stoom

Tot slot enkele impressies uit de lessen. “Er komt damp vanaf!” roept een jongen verbaasd. “Nee, niet aanraken, dat is gevaarlijk!” waarschuwt een meisje haar klasgenoot. “Zoek jij eens uit hoe je paars licht maakt,” spoort een leerkracht haar leerling aan. “Kan ik deze lichtjes aan de auto koppelen?”, vraagt een scholier ongeduldig aan de begeleider van de les.
Gevraagd naar hun mening zijn de jongens en meisjes voor het grootste deel enthousiast over de soldeerworkshops: “Dit is heel leuk want eigenlijk werken we vaker met hout en dat soort materialen. Echte technologie zeg maar, daar werken we normaal gesproken niet mee,” geeft een eersteklasser aan. Een meisje uit de tweede klas: “Dit is wel leuk maar maakt ook heel nieuwsgierig naar wat je er nog meer mee kan. Ik zou graag ook moederborden willen solderen!” Hoe dan ook ligt de wereld aan haar voeten.

Meer weten over Toekomstgericht Basisonderwijs?